Zawieszenie i likwidacja działalności

Samozatrudniony przedsiębiorca kończący działalność ma wiele obowiązków związanych z likwidacją firmy jako podmiotu oraz zakończeniem rozliczeń podatkowych jako osoba prowadząca działalność gospodarczą. Proces likwidacji zaczynamy od złożenia w organie ewidencyjnym, w którym zgłaszaliśmy działalność gospodarczą, wniosku o wykreślenie z tego rejestru z określoną datą (druk CEIDG-1). Rozpoczynamy również czynności mające na celu rozliczenie podatkowe likwidacji działalności.

1. PIT

   Od stycznia 2011 uległy zmianie zasady opodatkowania podatkiem dochodowym majątku pozostałego po likwidacji działalności gospodarczej.

   Do końca 2010 r przedsiębiorca likwidujący działalność gospodarczą miał obowiązek sporządzenia remanentu likwidacyjnego, w którym wykazywana była wartość (według cen zakupu) towarów, materiałów i wyrobów oraz rzeczowych składników majątku, jak również braków i odpadków z wyłączeniem środków trwałych. Po przeliczeniu wartości remanentu przez współczynnik dochodowości, od potencjalnego dochodu był naliczany 10% podatek likwidacyjny.

   Nowelizacja ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych uchyliła obowiązujące poprzednio przepisy, definiujące ustalanie dochodu na dzień likwidacji działalności gospodarczej i rozliczanie ryczałtowego podatku dochodowego od remanentu likwidacyjnego.

   Spis składników majątku

   Dotychczasowy remanent likwidacyjny został zastąpiony wykazem składników majątku na dzień likwidacji działalności gospodarczej, w którym są ujmowane wszystkie towary, wyposażenie i środki trwałe pozostające w firmie w momencie jej likwidacji.

   Wykaz powinien zawierać co najmniej następujące elementy:

   • liczbę porządkową,
   • kreślenie (nazwę) składnika majątku,
   • datę nabycia składnika majątku,
   • kwotę wydatków poniesionych na nabycie składnika majątku oraz kwotę wydatków poniesionych na nabycie składnika majątku zaliczoną do kosztów uzyskania przychodów,
   • wartość początkową,
   • metodę amortyzacji,
   • sumę odpisów amortyzacyjnych,
   • wysokość wypłaconych środków pieniężnych należnych wspólnikom z tytułu udziału w spółce niebędącej osobą prawną na dzień wystąpienia lub likwidacji (przy likwidacji lub wystąpieniu ze spółki).

   Opodatkowanie dochodu ze sprzedaży

   Opodatkowanie dochodu z remanentu likwidacyjnego w momencie likwidacji zostało zniesione, ale sprzedaż wykazanych składników majątku przed upływem 6 lat będzie opodatkowana jak przychód z działalności gospodarczej. Termin sześcioletni ustawa definiuje od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym nastąpiła likwidacja działalności gospodarczej prowadzonej samodzielnie, likwidacja spółki niebędącej osobą prawną lub nastąpiło wystąpienie wspólnika z takiej spółki, do dnia odpłatnego zbycia środka trwałego.

   Podstawa opodatkowania

   Dochód lub stratę ze zbycia w/w składników majątku ustala się przez odjęcie od przychodu ze zbycia wydatków na nabycie tych składników, które uprzednio nie zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodu.

   Zwolnienie z opodatkowania

   Jeśli przedsiębiorca będzie zbywał składniki majątku po upływie 6 letniego terminu – sprzedaż ta nie będzie przychodem z działalności gospodarczej. Natomiast jeśli przedsiębiorca ponownie będzie wykorzystywał składniki majątku w następnej działalności gospodarczej, zwolnienie go nie obejmie.

2. VAT

   Czynności związane z likwidacją działalności gospodarczej w zakresie podatku VAT są dokonywane wyłącznie przez czynnych płatników tego podatku.

   Remanent likwidacyjny VAT

   Remanent likwidacyjny VAT, ujmujący niesprzedane towary, należy sporządzić w przypadku:

   • rozwiązania spółki cywilnej lub handlowej niemającej osobowości prawnej,
   • zaprzestania wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu przez podatnika będącego osobą fizyczną, który jest obowiązany do zgłoszenia zaprzestania działalności naczelnikowi urzędu skarbowego,
   • niewykonywania przez podatnika będącego osobą fizyczną czynności podlegających opodatkowaniu co najmniej przez dziesięć miesięcy (nie dotyczy to tych, którzy zawiesili działalność na podstawie ustawy o swobodzie działalności gospodarczej).

   Wycena remanentu

   Wartość remanentu likwidacyjnego VAT określamy wg cen rynkowych. Dostawa towarów, jaką jest przekazanie majątku firmy na cele osobiste samozatrudnionego przedsiębiorcy, nie ma określonej ceny tej dostawy – więc podstawa opodatkowania ustalana jest na podstawie ich wartości rynkowej pomniejszonej o kwotę podatku (art. 29. ust 9 ustawy o podatku od towarów i usług).

   Pod pojęciem “towar” przepisy ujmują rzeczowe składniki majątku – towary handlowe, wyposażenia i środki trwałe czyli w praktyce wszystkie zakupy, od których przysługiwało prawo do odliczenia podatku naliczonego, bez względu na to, czy z tego prawa skorzystaliśmy.

   Podobnie jak remanent likwidacyjny PIT, remanent VAT sporządzamy na dzień likwidacji oraz dokonujemy jego wyceny. Remanent dołączamy do ostatniej deklaracji VAT, a wartość podatku VAT należnego z tego remanentu ujmujemy w pozycji nr 40 w deklaracji.

   W przypadku, kiedy z deklaracji podatkowej wynika kwota do zwrotu, należy załączyć oświadczenie o numerze rachunku bankowego, na jaki kwota powinna być zwrócona. W przypadku rozwiązania spółki, oprócz numerów kont wszystkich wspólników, należy również załączyć umowę spółki aktualną w dniu jej rozwiązania (zwrot następuje wg udziału wspólnika w spółce, zgodnie z umową).

   Przez 12 miesięcy od dnia rozwiązania spółki lub likwidacji działalności następna dostawa towarów wykazanych w remanencie likwidacyjnym jest zwolniona z opodatkowania podatkiem VAT.

   Czynności likwidacyjne (VAT):

   1. Brak obowiązku powiadomienia US o zamiarze sporządzenia remanentu likwidacyjnego VAT.
   2. Sporządzenie remanentu na dzień likwidacji (nie później jednak niż 14 dni od likwidacji) i jego wycena.
   3. Złożenie oświadczenia o wysokości remanentu VAT i wykazanie kwoty podatku należnego w poz. 40 deklaracji VAT za okres, w której dokonano sporządzenia spisu z natury.
   4. Złożenie dodatkowych informacji w przypadku ubiegania się o zwrot.

3. Kasa fiskalna

   Wielu podatników prowadzących działalność gospodarczą posiada kasy fiskalne. W przypadku likwidacji działalności należy również zlikwidować kasę fiskalną.

   Najczęściej kasy są ujmowane w remanencie likwidacyjnym, można jednak uniknąć krzywdzącego dla wielu przedsiębiorców podatku od wyeksploatowanych w części lub całości kas.

   Zakończenie pracy w trybie fiskalnym przez każdą kasę lub wymiana pamięci fiskalnej kasy wymaga odczytu zawartości pamięci fiskalnej kasy (z udziałem pracownika urzędu skarbowego). Odczytu dokonuje się po uprzednim sprawdzeniu plomb. Z działań tych sporządzany jest protokół, w którym również określona jest data zaprzestania użytkowania kasy.

   Pamięć fiskalna, wobec której dokonano powyższych czynności, musi być przechowywana przez producenta przez okres 3 miesięcy od daty odczytu, a po tym okresie – komisyjnie zniszczona. W praktyce kasy lub moduły fiskalne trafiają często do upoważnionych przedstawicieli importerów i producentów – autoryzowanych serwisów, w których kasa została kupiona i zaprogramowana.

   Odnośnie samego urządzenia pozbawionego najważniejszego modułu podatnik ma kilka wyjść. Może ująć urządzenie w remanencie likwidacyjnym, sprzedać kasę nawet za symboliczną cenę (co jest uzasadnione, skoro pozbawiona jest modułu fiskalnego, w rzeczywistości stanowiącego około połowy wartości nowej kasy) innemu przedsiębiorcy, który może dokupić nowy moduł fiskalny, bądź też odsprzedać kasę serwisowi np. jako źródło przyszłych części zamiennych.

   Innym rozwiązaniem jest komisyjna likwidacja kasy. Taka likwidacja może nastąpić np. poprzez oddanie do firmy zajmującej się recyklingiem, złomowanie itp. Należy pamiętać przy tym o przechowywaniu wszelkiej dokumentacji związanej z likwidacją.

4. Czynności formalne

   Niezależnie od obowiązku sporządzenia remanentów i rozliczeń podatkowych na samozatrudnionym przedsiębiorcy ciążą jeszcze obowiązki formalne.

   Po uzyskaniu zaświadczenia od organu ewidencyjnego (urząd miasta lub gminy) o wykreśleniu z ewidencji działalności gospodarczych, organ ewidencyjny prześle informacje do GUS oraz ZUS.

   Ponieważ w praktyce “jedno okienko” nadal sprawia pewne trudności, należy upewnić się, iż organ ewidencyjny prześle informacje do pozostałych urzędów.

   Jeżeli likwidowane przedsiębiorstwo było spółką, UM/UG nie prześle za nas informacji do GUS, należy złożyć wniosek o wykreślenie RG-2 (w zakresie spółek cywilnych nie obowiązuje jedno okienko).
   W ZUS należy złożyć druki ZUS ZWUA – wyrejestrowujące osoby ubezpieczone (obecnie nie składamy już ZUS ZWPA, zastępuje ten druk informacja od UM/UG).

   W US należy złożyć formularz VAT-Z (wyrejestrowanie czynnego płatnika VAT), a jeżeli byliśmy płatnikiem podatku akcyzowego – druk AKC-Z.

5. Przechowywanie dokumentacji

   Przedsiębiorcy likwidujący działalność gospodarczą muszą pamiętać o przechowywaniu dokumentacji księgowej i podatkowej.

   Obowiązkowy okres przechowywania to 5 lat od zakończenia roku, w którym nastąpiło rozliczenie podatku. Ponieważ podatek dochodowy jest rozliczany do końca kwietnia roku następnego to w/w 5 lat liczymy dopiero od końca tego roku. W praktyce oznacza to obowiązek przechowywania dokumentów przez 6 lat od daty likwidacji działalności.

   ZAWIESZENIE DZIAŁALNOŚCI

   Sytuacja, w której przedsiębiorca nie może pozyskać klientów, a tym samym nie osiąga przychodów, nie zwalnia go od płacenia składek i składania comiesięcznych deklaracji. Warto się wtedy zastanowić nad zawieszeniem działalności. Zawieszenie pozwoli zmniejszyć koszty w okresie dekoniunktury oraz ograniczyć kontakty z urzędami.

   Procedura zawieszania działalności

   Prawo do zawieszenia działalności ma przedsiębiorca niezatrudniający pracowników. Mianem pracownika określone są tutaj osoby zatrudnione na podstawie umowy o pracę. Oznacza to, że prawo do zawieszenia przysługuje również przedsiębiorcom zatrudniającym osoby na podstawie umowy zlecenie i umowy o dzieło, o ile nie będą one wykonywać usług w ramach tych umów w okresie zawieszenia.

   Działalność może zostać zawieszona na okres od miesiąca do 2 lat. Przedsiębiorca, który ma zamiar zawiesić wykonywanie działalności, zobowiązany jest zgłosić ten fakt do ewidencji działalności gospodarczej. Nie trzeba przy tym podawać przyczyny zawieszenia. Zgłoszenie takie powinno zawierać co najmniej: oznaczenie przedsiębiorcy oraz jego numer ewidencyjny PESEL, oznaczenie miejsca zamieszkania i adres przedsiębiorcy oraz wskazanie okresu na jaki następuje zawieszenie wykonywania działalności gospodarczej. Do zgłoszenia przedsiębiorca winien dołączyć oświadczenie o niezatrudnianiu pracowników. W przypadku wykonywania działalności w formie spółki cywilnej zgłoszenia zawieszenia wykonywania działalności musi dokonać każdy ze wspólników.

   Wznowienie działalności

   O wznowieniu wykonywania działalności należy powiadomić organ ewidencyjny. Gdy przedsiębiorca przed upływem 24 miesięcy nie zgłosi tej informacji, organ ewidencyjny przyśle mu wezwanie i wyznaczy dodatkowy 30-dniowy termin na jej podanie. Jeżeli przedsiębiorca nie dokona zgłoszenia w tym terminie, zostanie wykreślony z ewidencji działalności gospodarczej.

   Zgłoszenie informacji o zawieszeniu oraz wznowieniu wykonywania działalności gospodarczej jest zwolnione z opłat.

   Zawieszenie wykonywania działalności należy również zgłosić do ZUS.

   Prawa i obowiązku przedsiębiorcy w okresie zawieszenia działalności

   W trakcie zawieszenia wykonywania działalności przedsiębiorca nie może wykonywać działalności gospodarczej i osiągać z tego tytułu bieżących przychodów. Ma on jednak prawo wykonywać wszelkie czynności niezbędne do zachowania lub zabezpieczenia źródła przychodu, przyjmować należności powstałe przed datą zawieszenia działalności, zbywać własne środki trwałe i wyposażenie, osiągać przychody finansowe, także z działalności prowadzonej przed zawieszeniem. Ponadto przedsiębiorca taki może zostać poddany kontroli na zasadach przewidzianych dla przedsiębiorców wykonujących działalność gospodarczą.

   Podatek dochodowy

   Za pełne miesiące, w których działalność jest zawieszona, nie odprowadza się zaliczek na podatek dochodowy. Gdy w okresie tym powstanie przychód, zaliczkę odprowadzić należy dopiero po wznowieniu działalności. Jeśli działalność prowadzona jest choć jeden dzień – zaliczkę należy obliczyć i odprowadzić.
   Jeżeli przedsiębiorca posiada środki trwałe w trakcie amortyzacji, to od miesiąca następującego po miesiącu, w którym zaczęło się zawieszenie, musi zaprzestać naliczania odpisów amortyzacyjnych. Amortyzacja w okresie zawieszenia jest wstrzymana.

   Podatek VAT

   W okresie zawieszenia działalności przedsiębiorcy nie mają również obowiązku składać deklaracji VAT-7 oraz VAT-7K. Zwolnienie z obowiązku składania deklaracji nie dotyczy jednak: podatników VAT UE, podatników dokonujących WNT, podatników dokonujących importu usług lub nabywających towary, okresów rozliczeniowych, za które podatnik jest zobowiązany do rozliczenia podatku oraz dokonania korekty podatku naliczonego. Deklaracje należy także złożyć w sytuacji, gdy podatnik uzyskał dozwolone w okresie zawieszenia przychody.

   Podatnicy, którzy zawiesili działalność co najmniej na okres 10 miesięcy i nie wykonywali w tym czasie czynności opodatkowanych, nie mają obowiązku po upływie tego terminu dokonywać remanentu likwidacyjnego, o którym mówi ustawa o podatku VAT.

   ZUS

   Podczas zawieszenia wykonywania działalności przedsiębiorca nie składa deklaracji do ZUS i nie opłaca składek. Od 7 marca 2009 r. zmieniły się zasady podlegania ubezpieczeniom osoby, która zamierza zawiesić działalność gospodarczą. Płaci ona na ubezpieczenia społeczne proporcjonalnie do czasu, w jakim faktycznie prowadziła działalność w miesiącu zawieszenia i odwieszenia działalności. Natomiast składka zdrowotna jest niepodzielna i jest odprowadzana za cały miesiąc, w którym nastąpiło zawieszenia i odwieszenie działalności. Korzystne dla przedsiębiorcy jest więc zawieszania działalności w ostatnim dniu miesiąca i odwieszanie w pierwszym. Jeśli przedsiębiorca zawiesi działalność np. od 10 maja, to za dziewięć dni tego miesiąca musi odprowadzić proporcjonalnie składki społeczne i całą zdrowotną.