Zbiegi tytułów ubezpieczeń

Podejmowanie przez osoby fizyczne działalności gospodarczej oraz innej działalności zarobkowej niejednokrotnie wiąże się z zaistnieniem tzw. zbiegu tytułów ubezpieczeń. Jest to sytuacja, w której wystąpi dobrowolność lub obowiązek podlegania kilku ubezpieczeniom. Zbieg tytułów można rozpatrywać pod względem ubezpieczeń społecznych – emerytalnego i rentowego, a także wypadkowego i chorobowego, jak i ubezpieczeń zdrowotnych.

W sytuacji, gdy osoba prowadząca działalność gospodarczą wykonuje również inne czynności zarobkowe, z którymi wiąże się obowiązek zgłoszenia do ubezpieczenia, niektóre ubezpieczenia są obowiązkowe ze wszystkich tytułów, a niektórym przedsiębiorca może podlegać dobrowolnie lub nie podlegać im w ogóle.

Składki zdrowotne

Przepisy przewidują obowiązkowe odprowadzanie składek zdrowotnych od każdej prowadzonej działalności gospodarczej i większości innych tytułów osiągania przychodu z działalności osobistej – umowy o pracę, cywilnoprawnej (za wyjątkiem umowy o dzieło). Przedsiębiorca ma nikłą szansę na uniknięcie składki zdrowotnej z tego tytułu – chyba, że zdecyduje się na likwidację działalności lub jej zawieszenie.

Są tylko dwie sytuacje, kiedy przedsiębiorca prowadzący działalność i podejmujący inne formy zarobkowania nie musi podlegać ubezpieczeniu zdrowotnemu z wszystkich tytułów.

1. Przedsiębiorca + umowa o dzieło

Kiedy przedsiębiorca zawiera umowę o dzieło, której przedmiot nie pokrywa się z rodzajem prowadzonej działalności, z podmiotem nie  będącym jego pracodawcą, nie podlega ubezpieczeniu zdrowotnemu ani ubezpieczeniu społecznemu z tytułu umowy.

2. Przedsiębiorca – student lub uczeń (do ukończenia 26 roku życia) + umowa o dzieło lub umowa zlecenia

Jeżeli przedsiębiorca prowadzi własną działalność i zawiera jednocześnie umowy zlecenia nie pokrywające się z zakresem tejże działalności, od umów cywilnoprawnych nie są naliczane składki zdrowotne ani składki społeczne. Zwolnienie to dotyczy wyłącznie umów cywilnoprawnych; od działalności gospodarczej składki płaci się na zasadach ogólnych.

Zbieg tytułów ubezpieczenia społecznego

1. Przedsiębiorca i umowa o pracę

Wielu przedsiębiorców jest jednocześnie zatrudnionych na etacie. Nie ma znaczenia, czy działalność bywa wówczas zajęciem dodatkowym czy głównym źródłem utrzymania tejże osoby. Osoba, która prowadzi własną działalność gospodarczą i jest jednocześnie zatrudniona na podstawie umowy o pracę, ma do wyboru następujące możliwości płacenia składek:

A. Jeżeli wynagrodzenie z tytułu wykonywania pracy wynosi przynajmniej minimalne wynagrodzenie (1386, bez względu na wysokość etatu), wówczas składki na ubezpieczenie społeczne, FP i FGŚP są opłacane obowiązkowo tylko z tytułu umowy o pracę.

Składki zdrowotne odprowadzane są z obu tytułów.

B. Jeśli wynagrodzenie z tytułu wykonywania pracy jest niższe od kwoty minimalnego wynagrodzenia  (1386, bez względu na wysokość etatu), wówczas składki na ubezpieczenie społeczne należy opłacać zarówno z umowy o pracę, jak i z działalności gospodarczej. Jedynym wyjątkiem jest tutaj możliwość nieopłacania Funduszu Pracy z DG, wiąże się to jednak z prawem przedsiębiorcy do opłacania preferencyjnych składek na ubezpieczenie społeczne (FP nie jest naliczany, jeżeli podstawa wyliczenia składek jest niższa od minimalnego wynagrodzenia, dokładnie jak w przypadku składek preferencyjnych).

Składki zdrowotne odprowadzane są z obu tytułów.

C. Jeżeli wynagrodzenie z tytułu wykonywania pracy wynosi przynajmniej minimalne wynagrodzenie (1386, bez względu na wysokość etatu), przedsiębiorca podlega obowiązkowym ubezpieczeniom z tytułu umowy o pracę i jednocześnie może podlegać dobrowolnie, na swój wniosek, ubezpieczeniu społecznemu z tytułu prowadzonej działalności.

Składki zdrowotne odprowadzane są z obu tytułów.

2. Przedsiębiorca i umowa o pracę nakładczą.

Przedsiębiorca podejmujący zatrudnienie w ramach umowy o pracę nakładczą może być zwolniony z opłacania składek społecznych z działalności, jeżeli podstawa naliczenia składek społecznych z umowy nakładczej wynosi przynajmniej 2015,40zł (w praktyce jest to często wynagrodzenie brutto z wykonanej w danym miesiącu pracy). W przypadku jeżeli nie osiąga on z umowy nakładczej w/w kwoty przychodu, ubezpieczeniom społecznym i zdrowotnym podlega obowiązkowo z wszystkich tytułów.  Korzystniej jest więc podjąć zatrudnienie na umowę o pracę.

Kwota 2015,40 zł jest kwotą podstawy ubezpieczenia społecznego z działalności na 2011 rok i od 1 marca 2009 roku daje ona prawo zatrudnionym na umowę o pracę nakładczą do zwolnienia. Przed marcem br. dokładna kwota podstawy zwolnienia nie była regulowana, przepisy mówiły tylko o zatrudnieniu na umowę o pracę nakładczą oraz minimalnej podstawie składek ZUS od umowy nakładczej. Niestety zatrudnienie na podstawie umowy o pracę nakładczą było również jednym z najczęściej kwestionowanym przez kontrole z ZUS-u jako fikcyjne zatrudnienie w celu uniknięcia płatności składek.

3. Przedsiębiorca i umowa zlecenia.

Jeżeli przedsiębiorca nie jest studentem lub uczniem przed 26 rokiem życia, obowiązują podobne zasady jak przy umowie o pracę nakładczą. Przedsiębiorca podlega ubezpieczeniu społecznemu z działalności, jeżeli z umowy zlecenia podstawa naliczenia składek społecznych jest niższa niż 2015,40 zł. Jednakże w przeciwieństwie do umowy o pracę nakładczą przedsiębiorca może wybrać dobrowolne podleganie składkom społecznym z działalności (korzystniejsze dla osób opłacających preferencyjne składki lub zawierających umowy zlecenia na wysokie kwoty) – wówczas umowa zlecenia będzie obciążona tylko składką zdrowotną, co nie jest możliwe przy umowie o pracę nakładczą.

4. Przedsiębiorca – uczeń lub student do 26 roku życia

Działalności gospodarcza studentów lub uczniów, którzy nie ukończyli 26 lat, podlega wszystkim ubezpieczeniom na ogólnych zasadach. Jedyne zwolnienie, z jakiego może skorzystać ta grupa przedsiębiorców, to zwolnienie z oskładkowania umów zlecenia i umów o dzieło wykonywanych poza działalnością bez względu na fakt, czy mają inny tytuł do ubezpieczeń.

5. Przedsiębiorca z ustalonym prawem do emerytury

Emeryt prowadzący działalność gospodarczą podlega obowiązkowo ubezpieczeniu zdrowotnemu z działalności gospodarczej.

Emeryt nie podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu i wypadkowemu, może jednak podlegać tym ubezpieczeniom dobrowolnie, nie może jednak płacić składek na ubezpieczenie chorobowe.

6. Przedsiębiorca z ustalonym prawem do  renty.

Rencista podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu do czasu ustalenia prawa do emerytury.

Rencista ma prawo starać się o refundację składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe z PFRON. Warunkiem skorzystania z refundacji składek społecznych jest terminowe opłacenie  składek w całości. Aby ubiegać się o refundację obowiązkowych składek na ubezpieczenia społeczne, należy złożyć w PFRON wniosek oraz kilka innych wymaganych dokumentów.

PFRON refunduje wyłącznie składki na ubezpieczenia społeczne. Składka na ubezpieczenie zdrowotne, chorobowe, wypadkowe oraz Fundusz Pracy nie jest refundowana, zawsze jest finansowana ze środków osoby prowadzącej działalność gospodarczą.

Zmiana tytułu ubezpieczeń

Przedsiębiorca może zmienić tytuł obowiązkowych ubezpieczeń społecznych. Przykładowo: osoba prowadząca działalność gospodarczą może zdecydować się na podleganie ubezpieczeniu społecznemu z tytułu umowy zlecenia i jeżeli z umowy tej odprowadzane są składki od podstawy co najmniej 2015,40zł, nie będzie już wówczas podlegał obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu  z działalności. Przedsiębiorca może również na swój wniosek zgłosić się jednocześnie do ubezpieczeń z wszystkich lub tylko wybranych tytułów.